„Uczono nas żyć, nie umierać. Dlatego śmierć pacjenta to moja osobista porażka.” „Kiedy pacjent umiera, pytam samą siebie: co jeszcze mogłam zrobić?” „Nie lubię mówić rodzinie, ze pacjent zmarł, więc pozwalam innym zrobić to za mnie”.
Takie stwierdzenia z ust lekarzy zostały zgromadzone w ramach badania nad wpływem śmierci i żałoby na zespoły pracujące w opiece zdrowotnej; padają one również z naszych ust. Jako chirurg weterynarz w lecznicy muszę rozmawiać z opiekunami zwierząt na temat rozwoju nieuleczalnych chorób i procesu umierania.
Ten artykuł nie będzie o tym jak sobie radzić emocjonalnie z procesem umierania i żałoby. Pisaliśmy na ten temat w artykule „Jak poradzić sobie ze śmiercią pacjenta i ograniczać zmęczenie współczuciem”. Zamiast tego skupimy się na tym, jak najlepiej podchodzić do tych delikatnych emocjonalnych kwestii – zarówno względem komunikacji z klientem, jak i miejsca gdzie taka komunikacja ma zachodzi.
Dobra śmierć i to w jaki sposób zespół weterynaryjny potraktował żałobę będą ostatnimi wspomnieniami właściciela o zwierzęciu.
Twoim zadaniem będzie przejęcie kontroli nad sytuacją i okazanie empatii, tak aby była jak najmniej bolesna i traumatyczna.
Dzięki temu wytworzycie poczucie lojalności, godności pacjenta, uznanie na poziomie zawodowym i osobistym jako wrażliwy lekarz czy technik weterynarii, a cały zespół będzie miał wrażenie dobrze wykonanej pracy.
Jak zmienić podejście do żałoby
Kiedy przekazuje się złe wieści, różne osoby mogą reagować w różny sposób, w zależności od tego jak postrzegały problem, tego ile i jak szczegółowej wiedzy potrzebują, i tego w jaki sposób interpretują przedstawione przez nas informacje. Ich reakcje mogą być skrajnie różne.
Ponieważ takie czynniki same w sobie są niezwykle zmienne, Twoim zadaniem jest próba kontrolowania tych, na które masz wpływ: miejsca, komunikacji niewerbalnej, obecności osób trzecich, komunikatu werbalnego oraz emocji w nim zawartych.
Wybierz właściwe miejsce na przekazanie złych wieści
- Znajdź wygodne miejsce, gdzie jest możliwie cicho i gdzie możecie liczyć na zachowanie prywatności.
- Upewnij się, że nikt nie będzie wam przeszkadzał, i że będziecie mieli dość czasu na rozmowę.
- Prywatność i podkreślenie wagi chwili zawsze zostaną docenione.
Komunikacja niewerbalna jest ważna
- Zwracaj się do opiekuna patrząc mu w oczy.
- Siądź blisko opiekuna (i blisko pacjenta).
- Przyjmij przyjacielską i otwartą pozę Nie trzymaj skrzyżowanych rąk ani nóg, unikaj bawienia się stetoskopem czy długopisem.
- Staraj się unikać fizycznych barier między wami jak stoły czy blaty.
- Pewne gesty wyrażające bliskość mogą być kulturowo przyjęte czy nawet wskazane, ale zawsze trzeba umieć zinterpretować sytuację i typ klienta z jakim się komunikujemy.
Jak przekazać komunikat w sposób możliwie empatyczny
Zanim przekażemy pacjentowi złe wieści, należy rozważyć poniższe punkty, pamiętając, że ciepło, szacunek, etyka i empatia są kluczowe w przekazywaniu wiadomości.
- Dowiedz się jakie informacje dotyczące stanu zwierzęcia posiada Twój rozmówca.
- Przygotuj sobie wypowiedź, która przygotuje go na fakt, że wieści niekoniecznie będą dobre.
- Starannie dobierz słowa, mów aktywnie, bezpośrednio, uważne – unikaj eufemizmów czy skomplikowanego medycznego żargonu.
- Dostosuj tempo mowy do możliwości zrozumienia słuchacza.
- Ważne jest nie wpadać w spiralę negatywnego przekazu. Uwzględnienie pozytywnych elementów w swojej wypowiedzi, albo po prostu stwierdzenie pozytywnego faktu – jak na przykład dobre leczenie bólu, czy pozytywne aspekty w objawach pacjenta mimo złych rokowań – da właścicielowi znać, że zwierzę jest objęte troskliwą opieką, a jego cierpienia ograniczone są do minimum.
- Interpretuj emocjonalne reakcje i pozwól właścicielowi na pełne wyrażenie uczuć, zapewnij mu przestrzeń i prywatność, jeśli to konieczne. Dostosuj swoją wypowiedź do reakcji słuchacza.
- Pozwól właścicielowi zadawać pytania i rozwiewaj wątpliwości, daj mu czas na swobodne wyrażanie myśli.
- Na koniec podsumuj przekazane informacje i co zostało uzgodnione ustnie i na piśmie.
Szczególny przypadek eutanazji
Przeprowadzenie eutanazji w sposób najmniej problematyczny pod względem administracyjnym
Po podjęciu decyzji, oprócz obowiązkowego podpisania upoważnienia do przeprowadzenia eutanazji, zalec się ustalić z góry szczegóły dotyczące metod kremacji i sposobów traktowania szczątków.
Jeśli zostanie to uznane za stosowne, przedpłata pozwala klientowi załatwić formalności zawczasu i wyjść natychmiast z lecznicy, co da mu komfort prywatności po pożegnaniu się ze zwierzęciem.Jeśli przedpłata może spowodować niekomfortową dla opiekuna sytuację, pracownicy recepcji powinni przeprowadzić procedurę w delikatny, szybki sposób z zapewnieniem klientowi prywatności, aby cały proces odbył się sprawnie.
Ustalenia dotyczące zabiegu eutanazji
Komfort pacjenta i jego ludzkiej rodziny powinny być priorytetem. Najlepiej, żeby zabieg i związane z nim formalności odbywały się w specjalnie do tego celu przeznaczonym miejscu.
- Jeśli nie ma takiej możliwości, w gabinecie w którym dokonujesz eutanazji, powinno znajdować się czyste, wygodne łóżko dla pacjenta, siedzenia dla członków rodziny, woda i zapas chusteczek.
- Niech strzykawki, igły i inne „groźne” obiekty nie leżą na widoku, niech sceneria nie kojarzy się z zabiegiem medycznym. Jeśli to niemożliwe, przykryj je na przykład serwetą chirurgiczną.
- Postaraj się, żeby rurki kroplówek nie rzucały się w oczy. Pozostałości wszelkich materiałów medycznych szybko i dyskretnie wyrzuć do pojemnika.
Zabieg eutanazji a rodzina
Zachęć opiekunów do tego, by dotrzymali swojemu zwierzęciu towarzystwa. (O tym jak ważne jest to dla pacjenta chyba nie trzeba nawet mówić!). Przed rozpoczęciem zabiegu wyjaśnij w przejrzysty, spokojny i empatyczny sposób, co się stanie, nie wdając się zanadto w techniczne szczegóły. Wytłumacz co zamierzasz podać, w jakim celu i jakich reakcji fizjologicznych pacjenta można oczekiwać.
Nie przyspieszaj momentu podania zastrzyku.Pozwól opiekunowi wybrać odpowiedni moment, zawsze mając jednak na względzie maksymalny komfort i dobrostan pacjenta.
Upewnij się, że podczas zabiegu w gabinecie panuje prywatna, wspierająca atmosfera, ogranicz liczbę członków personelu do minimum, tak aby rodzina mogła czuć się swobodnie wyrażając swoje uczucia. Jeżeli rodzina wyrazi taką chęć, zostaw ich sam na sam ze zwierzęciem, żeby mogli się pożegnać.
Po zabiegu przykryj ciało czystym kocem i nie przygotowuj ich do kremacji do czasu, aż rodzina fizycznie opuści lecznicę.
Kilka dni po zabiegu zadzwoń do rodziny, wyślij kwiaty albo pocztówkę z notką podpisaną przez członków zespołu, z którymi ich zwierzę miało najczęstszy kontakt. Takie gesty pokazują empatię, pomagają domknąć cykl żałoby i zapewniają lojalność klienta wobec lecznicy.
Dobre radzenie sobie z momentem śmierci i okresem żałoby wywołuje uczucie wdzięczności względem lecznicy u wszystkich klientów.
Nauka technik inteligencji emocjonalnej potrzebnych do poradzenia sobie w takich sytuacjach to zachowanie delikatnej równowagi między wrażliwością, etyką i dyscypliną. Nie tylko pozwoli Ci to na zachowanie zdrowego dystansu, w celu unikania cierpienia płynącego z wzorów myślowych związanych ze zmęczeniem współczuciem, ale również pozwala na budowę lojalności u klienta i zapobiega rozpowszechnianiu negatywnych opinii w związku z nieprzyjemnymi doświadczeniem w tak delikatnej chwili.
Odniesienia
- Death, Mourning and their effect on health teams. Carmona Barrios, Z.E; Bracho de López, C.E. Revista de Salud Pública, 2 (2): 14-23, dic: 2008
- AVA . Grief and loss. https://www.ava.com.au/member-services/vethealth/grief-and-loss/
- AVMA. Guidelines for the euthanasia of animals. https://www.avma.org/resources-tools/avma-policies/avma-guidelines-euthanasia-animals
- Cleary, Michelle, Sancia West, Deependra K. Thapa, Mark Westman, Kristina Vesk, and Rachel Kornhaber. “Grieving the Loss of a Pet: A Qualitative Systematic Review.” Death Studies 0, no. 0 (April 21, 2021): 1–12.
