Kto powiedział, że wypalenie zawodowe i zmęczenie współczuciem dotyka wyłącznie lekarzy weterynarii? Pielęgniarze i pielęgniarki weterynaryjne są narażeni na fizyczne i emocjonalne obciążenie związane z tym zawodem w takim samym, albo nawet większym stopniu. Są oni świetni w swojej pracy ze względu wysoki poziom współczucia i opieki, jaką otaczają innych, ale często zaniedbują samych siebie. Nadszedł czas, aby dowiedzieć się jak ich chronić, aby przez wiele lat mogli cieszyć się swoją pracą.

Pielęgniarstwo weterynaryjne to wspaniały zawód, który skupia się na opiece nad zwierzętami. Ludzie, których przyciąga ten zawód, mają szczególne podejście: są empatyczni i opiekuńczy zarówno wobec zwierząt, jaki i ich opiekunów – wsparcie emocjonalne, które zapewniają dzień za dniem staje się niezbędne nawet dla lekarza weterynarii! Te cechy charakteru, tak bardzo cenione w tym obszarze, zwiększają ich podatność na stres w pracy, gdy mierzą się z emocjonalnie wymagającymi sytuacjami. Oprócz przeciążenia pracą, które może prowadzić do wyczerpania fizycznego, potrzeba okazywania empatii i współczucia zdenerwowanym opiekunom naraża ich również na zmęczenie współczuciem. W tym artykule przyjrzymy się zagrożeniom dla zdrowia psychicznego występującym w branży weterynaryjnej, wyjaśnimy czym jest wypalenie zawodowe i zmęczenie współczuciem oraz ich potencjalny wpływ na pielęgniarzy i pielęgniarki weterynaryjne. A przede wszystkim, wyjaśnimy jak nauczyć się radzić sobie z przyczynami napięcia psychicznego i emocjonalnego.

Stres w branży weterynaryjnej

Stres związany z pracą jest nieodłączną częścią wielu zawodów, ale dotyka on szczególnie osoby zaangażowane w opiekę nad innymi. Istnieją dwa rodzaje stresu: stres pozytywny, czyli eustres, który pozwala nam optymalnie pracować wykorzystując nasze zmysły i wykonywać lepiej naszą pracę. oraz stres negatywny. Stres negatywny jest blisko związany z naszą zdolnością do adaptacji w codziennych sytuacjach. Zdarzenie związane ze stresem emocjonalnym, na przykład strata pacjenta, może wpłynąć na dwie różne osoby z personelu pielęgniarskiego w różny sposób. To jak radzimy sobie z tymi wyzwaniami może pozwolić nam dalej wykonywać swoją pracę albo w perspektywie długoterminowej doprowadzi do wypalenia zawodowego lub zmęczenia współczuciem.

Czym jest wypalenie zawodowe i jaki ma wpływ na pracę weterynaryjnego personelu pielęgniarskiego?

Wypalenie zawodowe definiuje się jako wyczerpanie wynikające z czynności zawodowych, które może negatywnie wpływać na psychiczne albo fizyczne samopoczucie pielęgniarza albo pielęgniarki weterynaryjnej. Może ono doprowadzić do punktu bez powrotu, w którym osoba, u której występuje wypalenie, decyduje się zakończyć swoje życie zawodowe, a czasami również osobiste.

Osoba, u której występuje wypalenie zawodowe, może odczuwać wyczerpanie fizyczne i emocjonalne, a także całkowity brak zainteresowania pracą oraz niską samoocenę.

Wypalenie zawodowe jest związane ze wszystkimi czynnikami wywołującymi stres występującymi w zawodzie: długimi godzinami pracy, konfliktami ze współpracownikami albo klientami, przeciążeniem pracą, wysokimi oczekiwaniami ze strony pracodawcy i pracą w środowisku, w którym struktura udzielania wsparcia jest słabo wykształcona albo nie ma jej wcale. Osoba, u której występuje wypalenie zawodowe, może odczuwać wyczerpanie fizyczne i emocjonalne, a także brak zainteresowania pracą oraz niską samoocenę. Jednym z objawów wypalenia zawodowego mogą być częste nieobecności w pracy – zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane, aby poradzić sobie z wypaleniem. Jednakże zwolnienie lekarskie nie jest rozwiązaniem, ponieważ po powrocie do pracy pielęgniarki i pielęgniarze znowu są narażeni na te same czynniki wywołujące stres, które wzmacniają patologiczne mechanizmy związane z przewlekłym lękiem, takie jak somatyzacja i ataki lęku czy paniki. Kolejnym objawem wypalenia może być brak zainteresowania pracą. Osoba nim dotknięta może sprawiać wrażenie obecnej ale mniej efektywnej; określa samą siebie jako „wypaloną zawodowo”, ale w dalszym ciągu przychodzi do pracy, mimo że jakość wykonywanej przez nią pracy obniża się. Jest to tak zwany „prezenteizm”. W przypadku wypalenia zawodowego rozwiązaniem często okazuje się rezygnacja z pracy w lecznicy, ponieważ zjawisko to jest blisko związane ze specyfiką tego środowiska zawodowego.

Zmęczenie współczuciem

Osoby z natury empatyczne są pożądane na stanowisku pielęgniarza albo pielęgniarki weterynaryjnej, ponieważ są one urodzonymi opiekunami. Jednakże ci opiekuńczy i empatyczni ludzie często są najbardziej narażeni na zmęczenie współczuciem. Zmęczenie współczuciem jest konsekwencją wyczerpania emocjonalnego, które prowadzi do całkowitej utraty empatii, i nie ma tu łatwych rozwiązań. Objawy zmęczenia współczuciem mogą być podobne do objawów wypalenia zawodowego: absencje w pracy, prezenteizm, brak zainteresowania pracą, wycofanie emocjonalne i zobojętnienie wobec pacjentów i klientów, a także izolacja zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Zmęczenie współczuciem jest konsekwencją utraty empatii wynikającej z natury wykonywanej pracy.

Wykazano również, że objawy zmęczenia współczuciem „rozprzestrzeniają się” wśród pracowników lecznicy i mogą obniżyć jakość pracy całej organizacji, a także motywację zespołu. Dlatego zaleca się, aby osoba zarządzająca ośrodkiem miała na uwadze ten fakt i podejmowała odpowiednie działania, takie jak rutynowe testy mające na celu rozpoznanie osób dotkniętych tym problemem i pomoc w największym możliwym zakresie.

Strategie radzenia sobie z wyzwaniami dotyczącymi zdrowia psychicznego

Biorąc pod uwagę fakt, że branża pielęgniarstwa weterynaryjnego jest szczególnie narażona na przewlekły stres, a więc i na wypalenie zawodowe oraz zmęczenie współczuciem, badacze zadali następujące pytanie: Dlaczego niektórzy ludzie są bardziej podatni niż inni? Istnieją dwie możliwe przyczyny. Po pierwsze ten sam incydent może być postrzegany przez pewne osoby jako stresujący, a przez inne nie. Po drugie chodzi o sposób poradzenia sobie z takim zdarzeniem. Skupmy się na drugiej przyczynie, aby dowiedzieć się jakie strategie możesz zastosować, aby poradzić sobie z emocjonalnymi wyzwaniami swojego zawodu. Wykazano, że radzenie sobie w sposób bardziej pozytywny z czynnikiem wywołującym stres pozwala przezwyciężyć skutki emocjonalne i wyciągnąć wnioski, które pomogą lepiej radzić sobie z takimi sytuacjami w przyszłości. Kiedy mierzysz się z czynnikiem wywołującym stres, takim jak choćby kłótnia z rozgniewanym klientem, sprawdź, co możesz zrobić, aby poprawić sytuację w przyszłości, a także oceń swoją reakcję emocjonalną, aby być w stanie ją skorygować. Ważne jest również, aby zrozumieć, że w przypadku konfliktu albo szantażu emocjonalnego nie warto brać rzeczy osobiście. W przypadku straty i okresu żałoby posiadanie wystarczających informacji, aby zrozumieć medyczne albo fizjologiczne przyczyny śmierci pacjenta może pomóc złagodzić uczucie frustracji i smutku.

Poradzenie sobie ze źródłem stresu w sposób mniej negatywny, nieprzyjmowanie wszystkiego osobiście i skupianie się na wyciąganiu wniosków pozwoli pokonać wpływ emocjonalny oraz nauczyć się czegoś nowego.

Rozmowa z innymi i dzielenie się swoimi uczuciami również są bardzo pomocne. Osoby z Twojego zespołu mogą Ci pomóc, wyjaśniając swoje strategie radzenia sobie z tymi stresującymi sytuacjami i pomagając Ci wyciągnąć wnioski na podstawie ich doświadczeń. Możesz nawet wybrać jeden dzień w tygodniu, aby poświęcić kilka minut na rozmowę o emocjonalnych skutkach Waszej pracy, a także podzielić się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami.

Co możesz zrobić, aby się chronić?

Jako pielęgniarz albo pielęgniarka weterynaryjna musisz mieć świadomość, że dbanie o swoje zdrowie psychiczne i fizyczne jest równie ważne jak opieka nad swoimi pacjentami. Jeśli chcesz dać z siebie wszystko dla nich, zacznij od rozpieszczania i dbania o siebie. Być może jesteś w stanie zmienić swój styl życia i odżywiać się zdrowiej, ćwiczyć więcej albo nauczyć się technik relaksacyjnych, takich jak medytacja czy joga. Mogą to być również czynności, które pozwolą Ci się oderwać od codziennej rutyny: uprawianie sportu, taniec, garncarstwo itp. Może już robisz te wszystkie rzeczy i pozostaje Ci tylko podjąć świadomą decyzję, że będziesz unikać przepracowania. Obciążenie pracą i jej harmonogram są określane przez kadrę zarządzającą i ma na nie wpływ charakter lecznicy. Może nadszedł czas, aby poszukać rozwiązań i zaproponować je w sposób asertywny. Jeśli obecnie pracujesz w lecznicy otwartej całodobowo przez cały tydzień, może warto wybrać dzienne zmiany w małym gabinecie. Pamiętaj, że niewystarczająca ilość snu może negatywnie wpływać na Twoją pracę i zdrowie. Inną bardzo skuteczną strategią jest trening bycia świadomym chwili obecnej, rozpoznanie czynnika wywołującego stres i akceptacja odczuwanych emocji, zarówno pozytywnych, jaki negatywnych. Trening uważności pozwoli Ci lepiej przygotować się do trudności, które możesz napotkać w przyszłości.

Odporność psychiczna

Znaczenie odporności psychicznej u osób wykonujących potencjalnie stresujące zawody polega na tym, że pozwala ona odpowiednio ocenić sytuację i poradzić sobie z nią w pozytywny sposób. Osoby odporne psychicznie są nastawione optymistycznie, pewne siebie, zrównoważone i silne. Potrafią radzić sobie w trudnych momentach. Są to osoby zawsze oddane zadaniu, nawet jeśli jest ono trudne; mają poczucie kontroli i traktują zmianę jako wyzwanie do pokonywania, a nie negatywne doświadczenie i powód do poddania się. Może się wydawać, że odporność psychiczna jest wrodzoną częścią charakteru każdego z nas, ale jest to także umiejętność, której można się nauczyć i doskonalić w praktyce w czasie. Dostępnych jest wiele kursów szkoleniowych, które koncentrują się na poprawie odporności. Możesz zaproponować je również w swoim miejscu pracy. Nie tylko skorzystasz na tym osobiście, ale możesz też pomóc całemu zespołowi. Współczucie dla samego siebie jest pierwszym krokiem do poprawy swojego zdrowia i cieszenia się pracą. Oznacza to dbanie o siebie, prawidłowe odżywianie, odpowiednią ilość snu i naukę relaksu. Przyjmowanie swoich uczuć jako naturalne i dzielenie się nimi z innymi pomoże Ci poradzić sobie z nimi w przyszłości. Nauka technik budowania odporności emocjonalnej pomogła wielu pielęgniarzom i pielęgniarkom, zarówno weterynaryjnym, jak i tym pracującym z ludźmi. Spróbujesz? Czy chcesz wykonać test wypalenia zawodowego i test zmęczenia współczuciem? Kliknij łącza poniżej. Testy są całkowicie bezpłatne.

• Test wypalenia zawodowego (j. angielski)
• Test zmęczenia współczuciem: Możliwość pobrania wersji w języku niemieckim, angielskim, francuskim, włoskim, polskim, hiszpańskim i portugalskim.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat wypalenia zawodowego, zmęczenia współczuciem albo odporności, polecamy poniższe artykuły:

• Coś jest nie tak… czy to może być wypalenie?
• Zmęczenie współczuciem u lekarzy weterynarii i pielęgniarek: poznaj objawy i dowiedz się, jak się chronić.
• 7 wskazówek na zwiększenie odporności na stres dla weterynarzy i techników weterynaryjnych
• Jak radzić sobie ze śmiercią pacjenta i ograniczać zmęczenie współczuciem
• HVP Vet Voices. WYWIAD z Judith Soriano, technikiem weterynarii.

Bibliografia – Lloyd, C., Campion, D.P. Occupational stress and the importance of self-care and resilience: focus on veterinary nursing. Ir Vet J 70, 30 (2017). – Rebecca E. Deacon & Paula Brough (2017) Veterinary nurses’ psychological well‐being: The impact of patient suffering and death, Australian Journal of Psychology, 69:2, 77-85, DOI: 10.1111/ajpy.12119 – Jodie Thompson-Hughes (2019) Burnout and compassion fatigue within veterinary nursing: a literature review, Veterinary Nursing Journal, 34:10, 266-268, DOI: 10.1080/17415349.2019.1646620