Zmęczenie współczuciem to bardzo poważny typ trudności emocjonalnych, który dotyka również lekarzy, techników i pielęgniarki w obszarze weterynarii. W tym artykule przedstawiamy objawy, pomagamy Ci stwierdzić, czy możesz być w grupie ryzyka oraz oferujemy wskazówki w zakresie prewencji.
„Jesteś lekarzem weterynarii?” „Pracujesz w gabinecie weterynaryjnym?” „Super!”
Ile razy zdarzyły Ci się takie rozmowy?
Ale ludzie nie zdają sobie sprawy z ciemnej strony tego zawodu. Bardzo trudno jest nie poddać się wpływowi różnych czynników: śmierci, która przychodzi pomimo naszych wysiłków; problemów finansowych klientów, które ograniczają możliwości leczenia ich zwierząt; ciągłej opieki nad przewlekle albo nieuleczalnie chorymi zwierzętami przez dłuższy czas; konieczności emocjonalnego wsparcia rodzin w końcowych stadiach; eutanazji.
Trudno uniknąć wpływu śmierci, finansowych problemów klientów, konieczności wsparcia emocjonalnego rodzin i stałej opieki nad przewlekle albo nieuleczalnie chorymi zwierzętami.
Ponadto w przypadku większości pacjentów jest niemalże nieuniknione zbliżenie się do nich i wytworzenie bliskich więzi z nimi.
Jeśli dodać do tego przeciążenie pracą i odpowiedzialnością za zwierzę lub klienta, otrzymujemy idealną receptę na padnięcie ofiarą zmęczenia współczuciem – jeśli nie nauczymy się kanalizować i wyrażać naszych uczuć.
Na czym polega zmęczenie współczuciem w branży weterynaryjnej?
Zmęczenie współczuciem narasta stopniowo i jest rodzajem wypalenia dotykającego szczególnie pracowników służby zdrowia, którzy poświęcają się opiece nad innymi oraz doświadczają codziennie trudnych sytuacji, traumatycznych dla nich samych, i którym nie zawsze udaje się uzyskać oczekiwany skutek czy rozwiązanie, pomimo dołożenia wszelkich starań.
Prowadzi do stanu ciągłego zmęczenia fizycznego i psychicznego, rozczarowania i poczucia bezradności oraz ograniczenia zdolności do radzenia sobie w codziennych życiu. Może prowadzić do ciężkich zaburzeń psychologicznych, takich jak stres pourazowy i depresja.
Jakie czynniki mogą powodować zmęczenie współczuciem u lekarzy weterynarii i personelu weterynaryjnego?
Wśród najlepiej poznanych czynników możemy wyróżnić te, które wiążą się z osobowością danej osoby i te, które dotyczą samego zajmowania się medycyną weterynaryjną.
W pierwszej grupie znajdziemy niedostateczne dbanie o siebie – niewysypianie się, nieodpowiednie odżywianie, przebyte urazy psychiczne czy zaburzenia psychologiczne, izolację, brak wsparcia społecznego, wysoki poziom empatii oraz brak umiejętności radzenia sobie ze stresem.
Czynniki związane bardziej z branżą obejmują wyższy poziom kumulatywnego narażenia na czynniki traumatyzujące i stresogenne , brak zadowolenia z pracy i uznania dla niej oraz etyczne i moralne konflikty, mogące prowadzić do wysokiego poziomu niepokoju w związku z koniecznością podejmowania działań wbrew własnemu sumieniu.
Jakie są objawy zmęczenia współczuciem?
Jeśli odczuwasz wyczerpanie czy drażliwość, nie cieszy Cię już Twój zawód, gdyż czujesz, że wszystko co robisz jest bez znaczenia i każda wymówka, by nie przyjść do pracy wydaje się dobra, masz trudności z podejmowaniem decyzji albo wpadasz w toksyczne nawyki, mogą to być pierwsze sygnały wystąpienia zmęczenia współczuciem.
Zmęczenie empatią, jak również zwane jest to zaburzenie, ma następująceobjawy:
- Dysocjacja. Fizycznie znajdujesz się w pracy, ale Twój umysł nie może się skupić na tym, co robisz, funkcjonując jakby w oderwaniu od rzeczywistości. Działasz na autopilocie.
- Stępienie emocji. W ten sposób mózg łagodzi cierpienie: masz trudności z wyrażeniem uczuć, określaniem, co się z Tobą dzieje i rozumieniem doświadczeń Twojego otoczenia.
- Izolacja. Twoje kontakty społeczne ustają i zwykle izolujesz się w domu albo zastępujesz je korzystaniem z nowych technologii. Możesz dojść do wniosku, że skoro nikt nie rozumie Twojej sytuacji, nie warto o niej mówić czy jej wyjaśniać. Przestają Cię cieszyć aktywności, które wcześniej przynosiły Ci radość.
- Nadmierna czujność. Jest to stan zwiększonej wrażliwości zmysłowej, któremu często towarzyszy nadmierna intensywność Twoich reakcji. To stan podwyższonej czujności, mający chronić Cię przed niebezpieczeństwem, który sprawia, że czujesz większą drażliwość, niż zwykle.
- Zaburzenia snu. Masz problemy z zaśnięciem albo śpisz za dużo.
- Płacz. Płaczesz często i w różnych sytuacjach, z powodu konkretnych zdarzeń albo bez wyraźnego powodu.
- Unikanie lub obsesja. Unikasz wszystkiego, co wiąże się ze źródłem stresu albo przeciwnie, skupiasz się na tym obsesyjnie.
Jak zapobiegać zmęczeniu współczuciem
Zapobieganie jest zawsze najlepszym wyjściem, jeśli jeszcze nie zauważyliśmy objawów, że coś działa nie tak, jak powinno.
Na poziomie indywidualnym konieczne jest zdobycie szeregu umiejętności poprawiających naszą zdolność do przystosowywania się do emocjonalnych wyzwań zawodu i nauczenie się godzenia ich z naszym codziennym życiem. Pomoże nam to też w doskonaleniu umiejętności komunikacji z klientem i rozwiązywania konfliktów, czyli tych umiejętności, których niestety nie jesteśmy uczeni podczas studiów.
Amerykańskie Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii (American Veterinary Medical Association; AVMA) zaleca wdrażanie w życie poniższych zasad dbania o siebie, aby ograniczyć zmęczenie współczuciem:
- Skup się na budowaniu swojej odporności psychicznej poprzez odpowiednią ilość snu, prawidłowe odżywianie, regularną aktywność fizyczną czy aktywny relaks poprzez jogę albo medytację
- Znajdź czas dla siebie.
- Praktykuj ograniczanie stresu poprzez medytację lub mindfulness.
- Wchodź w interakcje ze współpracownikami, aby jako grupa świętować sukcesy i przeżywać smutek.
- Utrzymuj kontakty z kolegami z branży, osobiście albo poprzez fora dyskusyjne, by doświadczać i dawać wsparcie, które pomoże Ci pamiętać, że nie jesteś sam/sama.
- Stosuj „terapię przez pisanie.” Strand radzi spisywanie dziennika stresujących zdarzeń każdego dnia przez 15–20 minut.
- Rozwijaj swoją duchowość.
- Dbaj o podstawową codzienną higienę osobistą, np. czesanie/szczotkowanie włosów i zmianę ubrania roboczego.
- Umyj się przed wyjściem z pracy – przynajmniej ręce i twarz. Pomyśl o tym jako o symbolicznym „zmyciu” trudów dnia.
Ważne jest też wyznaczenie granic czasu spędzanego w pracy i nauczenie się, jak odciąć się od niej, spędzając czas z przyjaciółmi czy współpracownikami bez rozmawiania poza godzinami pracy o sprawach zawodowych.
- Burn-out and compassion fatigue. Vetbonds. AVEPA (Asociación de Veterinarios Especialistas en Pequeños Animales)
- Work and compassion fatigue. AVMA (American Veterinary Medical Association)
- Compassion fatigue: the price of caring. Deborah A.Boyle. Elsevier
